| تحلیل فلسفی مفهوم نظم و قانونمندی در فیزیک از منظر قرآن کریم |
| کد مقاله : 1025-HAF6 (R1) |
| نویسندگان |
|
محمدمهدی شمسی * استادیار گروه الهیات و معارف اسلامی، فرهنگیان، تهران، ایران |
| چکیده مقاله |
| نظم و قانونمندی دو مقولهی محوری در فلسفهی فیزیکاند و در عین حال، در جهانبینی قرآنی بهمنزلهی نشانههای حکمت و ربوبیت الهی فهم میشوند. از سوی فیزیک، نظم بهصورت ساختارهای تقارنی، قواعد پویشی، و انتظام آماری ظاهر میشود؛ از سوی قرآن، نظمْ دلالت بر «تدبیر» و «حکمت» دارد و در سلسلهی آیاتِ خلقت و ربوبیت پیگرفته میشود. این مقاله با رویکردی تحلیلی–تطبیقی، نخست، گونهشناسیای از نظم در علم (ساختاری، پویشی، آماری) و رهیافتهای فلسفهی علم به قوانین طبیعی (نظمگرایی هیومی، «ضرورت» نزد مشائیان، و قانون بهمثابهٔ تقارن/نُهتر) ارائه میکند؛ دوم، دستگاه مفهومیِ قرآن و حکمت اسلامی دربارهی نظم را واکاوی میکند (توحید افعالی، علیت وجودی، حکمت و غایت). آنگاه نشان میدهد «قانون طبیعی» در سطح پدیداریِ علّی–ریاضی با «نظمِ ربانی» در سطح هستیشناختیِ غایی قابل جمع است: قوانین کشف انساناند نه وضع او؛ و علیرغم عدم قطعیتهای کوانتومی و انتظامهای آماری، «تدبیر» بهمثابهی استمرار نظم محفوظ میماند. نوآوری مقاله یک مدل سهسطحی (پدیداری–ساختاری، پویشی–علّی، غایی–حکمی) برای فهم همافزای نظم علمی و نظم قرآنی است که پیامدهای تربیتی روشنی برای آموزش فیزیک دارد: پرورش عقلانیت استدلالی، تواضع معرفتی، و پیوند فهم علمی با معنا و اخلاق پژوهش. |
| کلیدواژه ها |
| نظم، قانونمندی، فلسفهی فیزیک، قرآن کریم، حکمت الهی، تقارن، توحید افعالی |
| وضعیت: پذیرفته شده برای ارائه شفاهی |
